ละลุ (1, 2 และ 3) ตั้งอยู่ในลักษณะภูมิประเทศที่เป็นที่ราบระหว่างเขา พื้นที่ราบมีการเอียงเทเล็กน้อย ไปในทิศตะวันออกเฉียงใต้ เขาที่ล้อมรอบละลุ ทั้ง 3 ด้าน คือ
- เขาพรานนุช บริเวณทิศเหนือ
- เขาวง บริเวณทิศตะวันตกเฉียงเหนือ
- เขาทะลายบริเวณทิศตะวันตก
- เขาคันนาบริเวณทิศใต้

ละลุเป็นหนึ่งในสถานที่ท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงของจังหวัดสระแก้ว ตั้งอยู่บริเวณ บ้านเนินขาม และบ้านคลองยาง ตำบลทัพราช อำเภอตาพระยา จังหวัดสระแก้ว

การเดินทางสู่ “ละลุ” จาก อำเภอเมือง จังหวัดสระแก้ว ใช้ทางหลวงหมายเลข 33 (ใหม่) หรือ AH-1 เมื่อเดินทางถึง อำเภอวัฒนานคร ใช้ทางหลวงหมายเลข 3198 ประมาณหลักกิโลเมตรที่ 25 บริเวณบ้านช่องกล่ม ใช้ทางหลวงหมายเลข 3393 หรือ AH-121 เมื่อถึงหลักกิโลเมตรที่ 20.8 สามารถใช้ทางลัด ระยะทางประมาณ 2 กิโลเมตร ทางลัดดังกล่าวเชื่อม ทางหลวง 3393 และ ทางหลวงชนบท 4030 จากทางหลวงชนบท 4030 ให้เดินทางไปยังบ้านหนองผักแว่น (ตลอดเส้นทางที่กล่าวจะพบป้ายบอกทางไปถึงละลุ เป็นระยะ)

วีดิทัศน์ เรื่อง หลุมยุบ

 

การพัฒนารูปร่างหลุมยุบ

     หลุมยุบเดี่ยว 2 หลุมที่เกิดตัดกัน ต่างพัฒนาขนาดใหญ่ขึ้นและเชื่อมต่อกันดังภาพ บริเวณผนังหลุมที่เชื่อมต่อกันในภาพจะทะลุเข้าหากัน

 

 

หลุมยุบที่พัฒนารวมกัน 2 หลุมกำลังที่จะพัฒนารวมกัน หลุมยุบที่พัฒนาร่วมกันเป็นหลุมยุบขนาดใหญ่รูปร่างและขนาดของหลุมยุบ จะพัฒนาและเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา เราสามารถเรียนรู้รูปร่าง และลักษณะต่างๆ จากแหล่งเรียนรู้ละลุ

 

วีดิทัศน์ เรื่อง ปัจจัยที่ทำให้เกิดหลุมยุบ

กลับไปที่เนื้อหา

---

 

 กำแพงดินเป็นส่วนของผนังหลุมยุบ ที่หลงเหลือภายในหลุมยุบขนาดใหญ่  บริเวณส่วนบนจะเป็นส่วนที่คงทนต่อการกร่อนมากสุด ทำหน้าที่รักษาชั้นตะกอนส่วนล่าง  ถ้าชั้นบนสุดถูกทำลาย ชั้นตะกอนส่วนล่างจะถูกกร่อนอย่างรวดเร็วดังภาพ จะพบลักษณะกำแพงดิน

 

 

 

 

ในภาพแสดงผลของการก ร่อนที่เกิดขึ้นต่างกัน เนื่องจากลักษณะของตะกอนที่ต่างกัน  ลักษณะร่องยาวเล็กๆ ที่เกิดขึ้นกับตะกอนชั้นล่าง เนื่องจากการไหลของน้ำฝน ที่ไหลจากตะกอนชั้นบนสู่ด้านล่างกำแพงดินจะกร่อนมากขึ้น เมื่อตะกอนชั้นบนถูกทำลายกำแพงดินจะกร่อนมากขึ้น เมื่อตะกอนชั้นบนถูกกร่อนออกไป

 

 

 

 

 

เสาดินที่พบบริเวณพื้นละลุมีลักษณะเป็นแท่งตรงสูงจากพื้น ความสูงส่วนมากจะน้อยกว่า 3 เมตร จากระดับพื้นของละลุเสาดินมีลักษณะการเกิดเช่นเดียวกับกำแพงดิน ชั้นตะกอนด้านบน ที่คงทนต่อการผุพังจากน้ำฝน ทำหน้าที่ป้องกันโครงสร้างของเสาดินผนังของหลุมยุบขนาดใหญ่ กร่อนเป็นบางส่วนเหลือเป็นกำแพงดิน และเสาดินชั้นตะกอนส่วนบน จะเป็นวัสดุที่ป้องการการกร่อนของเสาดิน  หากชั้นดังกล่าวถูกกร่อน จะทำให้เสาดินถูกทำลายอย่างรวดเร็ว เสาดินที่กร่อนอย่างมาก เป็นเสาเตี้ยๆ พบทั่วไปบริเวณพื้นละลุ วัสดุที่กร่อนจากเสาดิน  ที่มีขนาดใหญ่ จะตกอยู่ใกล้ๆ กับเสาดิน  ในขณะที่วัสดุขนาดเล็กซึ่งเบากว่า จะถูกพัดพาไปไกลจากเสาดิน ร่องรอยของเสาดิน และกำแพงดินที่หลงเหลือภายในพื้นละลุ  ลำดับจากส่วนกลางใกล้ตาของภาพจะเห็นเป็นเนินดินเตี้ย เนินดังกล่าวประกอบด้วยตะกอนที่เคยเป็นส่วนประกอบของกำแพงดิน และเสาดิน

วีดิทัศน์ เรื่อง ทำไมจึงชื่อ ละลุ

กรมทรัพยากรธรณี, 2554 รายงานลักษณะธรณีวิทยาของละลุ ว่าประกอบด้วยชั้นตะกอนที่ยังไม่แข็งตัว 4 ชั้น ที่โผล่ให้เห็น ความหนาของชั้นตะกอน รวมทั้งสิ้น 4.5 – 5 เมตร ดังแสดงในภาพการลำดับชั้นตะกอนบริเณละลุ

ความสูงของผนังละลุ ในปี พ.ศ. 2555 ไม่เกิน 4 เมตร ดังนั้นชั้นตะกอนที่พบในบริเวณละลุ จึงประกอบด้วย ชั้นตะกอน 2 ชั้น โดยที่จะพบตะกอนชั้นล่างมากสุด และชั้นตะกอนวางตัวในแนวระดับ

วีดิทัศน์ เรื่อง ชั้นตะกอนของละลุ

 ขนาดตะกอนทราย ทรายแป้ง และเคลย์ (ภาพขยายเปรียบเทียบขนาดเส้นผ่านศุนย์กลางของตะกอน 2, 0.05 และ 0.002 มิลลิเมตร ตามลำดับ)

ก้อนคาร์บอเนต (สีขาว) และก้อน (เม็ด)ไลมอไนต์ เกิดกระจายตัวอยู่ทั่วไปในชั้นดังกล่าว ตะกอนชั้นล่างจะแตกระแหงเป็นรูปหลายเหลี่ยม เป็นผลมาจากแร่เคลย์ ที่เป็นองค์ประกอบหดตัว เม็ดเหล็กออกไซด์ หรือไลโมไนต์ ในบางครั้งถูกเชื่อมประสานโดยคาร์บอเนต เม็ด ไลมอไนต์ มีเนื้อพรุน สีน้ำตาล – น้ำตาลแดง – น้ำตาลเหลือง คล้ายสนิมเหล็ก มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง โดยทั่วไปประมาณ 0.5 เซนติเมตร

ก้อนคาร์บอเนต มีสีขาวอมเหลืองโดยทั่วไปมีขนาดใหญ่กว่า 2 เซนติเมตร มีรูปร่างไม่แน่นอน

ตะกอนชั้นบนหรือดินชั้นบน มีลักษณะเด่นคือ ประกอบด้วยตะกอนดินเหนียวน้อย มีเศษซากพืช และรากไม้ ตะกอนชั้นบนเป็นชั้นที่อยู่บนสุด มีความหนาประมาณ 30 เซนติเมตร จากหลักฐานลักษณะของตะกอนชั้นบนที่พบบริเวณของผนังละลุ กำแพงดิน และเสาดิน บ่งบอกถึง ชั้นตะกอนดินด้านบนเป็นชั้นที่คงทนต่อการกร่อนมากกว่าตะกอนดินชั้นล่าง

ตะกอนชั้นบนหรือชั้นดิน เป็นตะกอนที่มีความหนาไม่มากนัก แต่เป็นชั้นที่ปกป้องไม่ให้ตะกอนชั้นล่างถูกกร่อนอย่างรวดเร็ว ตะกอนชั้นบน แสดงผลจากการกร่อนให้เป็นก้อนทรงเหลี่ยม ขณะที่ตะกอนชั้นล่างแสดงลักษณะเป็นร่องเล็กๆ จำนวนมาก ยาวขนานกัน

จากหลักฐานที่พบจากการสังเกตลักษณะชั้นตะกอนชั้นบน และชั้นล่าง 2 ชั้น ที่พบ บริเวณผนังละลุ กำแพงดิน และเสาดิน สามารถสรุปได้ว่า ชั้นตะกอนที่พบบริเวณละลุ แสดงหลักฐานการเกิดดิน โดยมีชั้นตะกอนเป็นวัสดุต้นกำเนิดดิน ซึ่ง ตะกอนชั้นบน คือดินชั้น A หรือชั้นหน้าดิน และตะกอนชั้นล่าง เป็นดินชั้น B หรือเป็นชั้นดินที่มีการสะสมตัว

ดินชั้น A หรือชั้นหน้าดิน ประกอบด้วยตะกอนขนาดทราย และทรายแป้งเป็นหลัก ดินชั้นนี้ยังพบเศษรากพืช และรากของต้นไม้ ภายในดินชั้น A อนุภาคที่ละลายน้ำได้ และตะกอนขนาดเคลย์ จะถูกน้ำที่ไหลซึมผ่านชั้นนี้ พาไปยังชั้นดินชั้นล่าง (ดินชั้น A เทียบได้กับ ตะกอนชั้นบน)

พื้นที่เดิมบริเวณละลุ เป็นพื้นที่ที่ปกคลุมด้วยป่าไม้ (ป่าร้อน-ชื้น)  ด้วยตำแหน่งทางภูมิศาสตร์ที่ประเทศไทยอยู่ใกล้เส้นศูนย์สูตร  ดังนั้นชั้นดินบริเวณนี้จะเกิดครบทุกชั้น  และมีระดับพื้นดินสูงกว่าตำแหน่งปัจจุบัน

สภาพพื้นที่เดิมบริเวณพื้นที่ละลุ พื้นที่ปกคลุมด้วยป่าไม้ ในช่วงฤดูฝนบริเวณที่ต่ำอาจเกิดเป็นทะเลสาบ

สภาพลักษณะชั้นดินเดิมบริเวณละลุ เชื่อว่าน่าจะเป็นชั้นดินคล้ายกับชั้นดินในอุดมคติ กล่าวคือ เป็นชั้นดินที่มีชั้นตะกอนทราย ชั้นทรายแป้ง และชั้นเคลย์เกิดสลับกัน อาจพบชั้นตะกอนกรวดเกิดแทรกบ้าง ดินมีการพัฒนาดีอย่างสมบูรณ์ (ตามทฤษฎีการกำเนิดดิน) ดังมีรายละเอียดดังนี้

พื้นที่หลายบริเวณในประเทศในอดีต รวมถึงพื้นที่บริเวณละลุ จากช่วงเวลามากกว่า 10,000 ปีที่ผ่านมา เชื่อว่ามี ชั้นดินที่พัฒนาเป็นไปตามลักษณะของชั้นดินในอุดมคิต กล่าวคือ

      1) ดินชั้น O เป็นชั้นดินที่ประกอบด้วย เศษสารอินทรีย์ ซากพืช และซากสัตว์ อย่างน้อย 30 % โดยปริมาตร ดินชั้น O ถ้าเกิดจะพบอยู่ด้านบนสุดของชั้นดิน และในพื้นที่ที่เป็นป่าพรุ ดินชั้น O จะเกิดหนามาก

     2) ดิน ชั้น A ส่วนมากพบได้โดยทั่วไป เป็นดินชั้นบน  ดินชั้นนี้ชื่อที่รู้จักกันทั่วไป คือ ชั้นหน้าดิน (topsoil) มีสีเข้ม  ดินชั้น A ประกอบด้วย แร่ชนิดต่างๆ รากพืช และเศษซากของสิ่งมีชีวิต รวมถึงร่องรอยของสิ่งมีชีวิต (รูต่างๆ) ในดินชั้น A อนุภาคที่ละลายน้ำได้ และแร่เคลย์ จะละลายไปกับน้ำที่ไหลซึมผ่าน

     3) ดินชั้น E (ไม่แสดงในภาพ) เป็น ชั้นดินที่อยู่ใต้ชั้น A เหนือชั้น B มีสีจาง (พบเฉพาะบางบริเวณเท่านั้น)  เป็นส่วนของดินดินชั้น A ที่น้ำจากด้านบนไหลผ่านพากลุ่มแร่เคลย์ และละลายเอาอนุภาคที่ละลายน้ำไป


     4) ดิน ชั้น B เป็นดินที่พบการสะสมตัวของกลุ่มแร่เคลย์ และอนุภาคเหล็กออกไซด์ ซึ่งถูกซึมซะมาจากดินชั้น A  ดินชั้น B พบสารอินทรีย์ได้แต่น้อยมาก แต่จะพบการสะสมของเหล็กออกไซด์ และแร่เคลย์  ดังนั้นดินชั้น B จึงมีลักษณะเด่นคือมักมีสีน้ำตาล-แดง และมีองค์ประกอบของดินเหนียวเป็นองค์ประกอบ

 ปัจจุบันสภาพป่าไม้ที่ประกอบด้วยต้นไม้ขนาดใหญ่บริเวณละลุ ไม่เหลือให้เห็นอีกแล้ว จากหลักฐานทางโบราณคดี พบว่า บริเวณพื้นที่ละลุ เคยมีชุมชนที่เจริญอาศัยอยู่ เช่น ปราสาทอรพิน (ห่างจากละลุ ไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ประมาณ 3 กิโลเมตร) การขุดค้นพบอุปกรณ์-เครื่องใช้ในอดีต

     หลักฐานทางโบราณคดี ดังกล่าว บ่งบอกว่า ชุมชุนในอดีต น่าจะมีอายุ ในช่วง เวลามากกว่า 1,000 ปี ในช่วงที่ชนชาติเขมร เรืองอำนาจปกครองดินแดนในภูมิภาคนี้ นอกจากนี้ลักษณะที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ ของละลุ เป็นชัยภูมิการสร้างเมืองขนาดเล็กที่ดี กล่าวคือ เป็นแอ่งล้อมด้วยภูเขา มีทางเข้าออกที่สะดวกทางเดียว

วีดิทัศน์ เรื่อง บทเรียนที่ได้จากละลุ ที่ถูกละเลย

 จากหลักฐานดังกล่าว จึงเชื่อได้ว่า มีการใช้ไม้อย่างมาก เนื่องจากทั้งต้องนำไปสร้างปราสาท ใช้สร้างบ้านเรือน และใช้เป็นพลังงาน

น้ำฝนเมื่อตกกระทบต่อผิวโลกที่ปกคลุมด้วยผิวดิน หากบริเวณดังกล่าวมีต้นไม้ขึ้น ใบและกิ่งก้านของต้นไม้จะทำหน้าที่ลดแรงกระแทกของเม็ดฝนต่อผิวดิน นอกจากนี้รากของต้นไม้ยังทำหน้าที่ตรึงดินให้อยู่กับที่ ถ้าพื้นที่ดังกล่าวไม่มีต้นไม้ เม็ดฝนจะกระแทกผิวดินโดยตรง องค์ประกอบของดินจะหลุดจากกัน และเกิดการกร่อนขึ้นอย่างรวดเร็ว

เอกสารอ้างอิง
Summer, P.D. and Meiklejohn, I.  2000.  Landscape evolution in chaining environment. In R. Fox and K. Rowntree (Eds.),  The geography of South Africa in changing world. Cape Twon: Oxford Univ. Press.